برای بسیاری از ما، متاورس (Metaverse) کلمه‌ی جدیدی است که به تازگی ساخته شده است و به یک تکنولوژی خاصی که به تازگی عرضه شده گفته می‌شود و به همین خاطر هم همه در حال صحبت درباره‌ی آن هستند. ولی واقعیت چیز دیگریست.
متاورس چیست؟ [تعریف متاورس به زبان ساده]
عبارت «متاورس» را می‌توان یک «بازوُرد» در نظر گرفت. بازوُرد (Buzzword) به عباراتی گفته می‌شود که در بازه‌ای از زمان توسط گروهی از افراد به‌طور مکرر و برای تحت تاثیر قرار دادن دیگران استفاده می‌شود.
این عبارت از زمانی بسیار شنیده شد که مارک زاکربرگ، مدیرعامل و بنیانگذار فیسبوک، در سال ۲۰۲۱ اعلام کرد که از این پس مِتا پلتفمرز (Meta Platforms) کمپانی مادرِ فیسبوک خواهد بود. همچنین در همین زمان مارک زاکربرگ اعلام کرد که از این پس تمرکز اصلی کمپانی متا پلتفمرز بر روی متاورس خواهد بود.
از این زمان بود که عبارت «Metaverse» مثل بمبی در دنیای تکنولوژی ترکید. همه‌ی رسانه‌های علاقمند به تکنولوژی و حتی حوزه‌هایی مانند بازاریابی و اقتصاد شروع به صحبت در مورد آن کردند. ولی اگر نگاهی به مقالات نوشته شده در مورد سوالِ «متاورس چیست؟» بیاندازید متوجه خواهید شد که تقریبا هیچکس تصویری روشنی از ماهیت و آینده‌ی متاورس ندارد. با یک تعبیر خوشبینانه‌تر می‌توان گفت که همه‌ی صاحب‌نظران در حال بیانِ بخشی از ماهیت متاورس هستند.
نشریه‌ی وایِرْد (Wired) در بخشی از یک مقاله به خوبی به میزان گنگ بودن آینده‌ی متاورس اشاره می‌کند:
«صحبت در مورد متاورس مانند صحبت در مورد اینترنت در دهه‌ی ۷۰ میلادی است.»
تعریف لغوی متاورس
کلمه‌ی «Metaverse» ترکیبی از دو عبارت «Meta» و «Universe» است. Meta یک کلمه‌ی یونانی است که مریام وبستر آن را به عنوان پیشوند و با معنای «ورای» تعریف کرده است. از طرفی Universe هم که در لاتین «Universus» نامیده می‌شود، در زبان انگلیسی به معنای جهان (جهانی که علم توصیف می‌کند) است. پس متاورس را میتواند تحت الفظی اینگونه معنا کرد: ورای جهان.
تعاریف افراد تاثیرگذار از دنیاهای متاورسی
خب؛ همچنان سوال اولیه‌ی این بخش بی‌جواب مانده است: تعریف متاورس چیست؟
فیلیپ روزدیل (Philip Rosedale) بنیانگذار دنیای متاورسیِ سکند لایف (Second Life) در گفت‌وگو با وایرد، متاورس را اینگونه تعریف می‌کند:
«یک اینترنت سه بعدی که ازدحامی از انسان‌ها را در آن حضور دارند.»
خب واضح است که این تعریف همچنان سوال‌هایی زیادی را بی‌جواب می‌گذارد. به نظرم بهتر است که متاورس را توصیف کنم تا تعریف:
«متاورس» نام یک تکنولوژی خاص نیست؛ در حقیقت متاورس ترکیبی یکپارچه و تنیده از چند تکنولوژیِ جدید است. تکنولوژیهای واقعیت مجازی (VR)، واقعیت افزوده (AR) و واقعیت ترکیبی (MR) امکان ورود به متاورس را فراهم می‌کنند. همچنین رمز ارزها (Crypto Currencies) و توکن‌های غیر مثلی (NFT) امکان داد‌وستد را در متاورس فراهم می‌کنند. یادگیری ماشین، هوش مصنوعی و بزرگ داده‌ها امکان تحلیل و توسعه‌ی دنیاهای متاورسی را برای کمپانی‌ها و حتی افراد مستقل فراهم می‌کنند.
به تعبیر دقیق‌تر، قرارگیری چند تکنولوژی در کنار هم نیز برای ساخت متاورس کافی نیست. برای شکل‌گیریِ یک متاورس باید یک اکوسیستم کامل (شامل بخش بزرگی از ارتباطات اجتماعی، عاطفی و تجاری بشری) شکل بگیرد.
وعده‌ی متاورس این است که با استفاده از تکنولوژیهای واقعیت مجازی، واقعیت افزوده و حتی یک صفحه‌نمایشگر ساده پیوند عمیق‌تری را بین زندگی در دنیای دیجیتال و دنیای فیزیکال به وجود آورد.
تعریف متاورس به زبان ساده چیست؟
یک دنیای سه بعدی دیجیتالی که هر فرد در آن یک معادل گرافیکی (Avatar) دارد و میتواند با استفاده از عینک‌های سه بعدی با دیگر شرکت‌کنندگان در آن دنیا ارتباط داشته باشد و داد‌وستد کند.
آواتار (Avatar): تصور کنید که هر انسان و هر حیوانی در دنیای فیزیکی یک هویت دارد. این هویت طبق قوانین همین دنیا با محیط اطراف خودش و دیگر هویت‌ها در ارتباط است. اگر برای این هویت، یک هویتِ معادل در یک دنیای دیگر که قوانین مختص به خود را دارد ساخته شود، هویت فرد در دنیای دوم را آواتار هویت اول می‌نامیم.
آیا هر فردی میتواند وارد متاورس شود؟
برای ورود به اغلب متاورسها نیازی به اجازه و یا هزینهی خاصی نیست. هرچند که باید در نظر داشت که زمانی میتوانید از ظرفیت متاورس استفادهی کامل کنید که حداقل یک عینک واقعیت مجازی داشته باشید. پس جواب سوال «آیا هر فردی میتواند وارد متاورس شود؟» مثبت است.
کاربردهای متاورس
در حال حاضر هم متاورس جایگاهش را در صنعت بازی پیدا کرده است. ولی با صحبت‌هایی که کردیم به روشنی پیداست که کاربردهای متاورس به سرگرمی محدود نمی‌شود و اغلب حوزه‌ها گسترش پیدا خواهد کرد. اگر تکنولوژیهای مرتبط با اینترنت فعلی را با تکنولوژی مرتبط با اینترنتی که متاورس در آن به واقعیت می‌پیوندد مقایسه کنیم، متوجه خواهیم شد که اینترنت فعلی بسیار کوچک و محدود است. حال، در نظر بگیرید که همین اینترنت توانسته است که در همه‌ی عرصه‌ی تمدن بشر تاثیرات بسیار عمیقی بگذارد که تصور عدم حضور آن را غیرممکن کند. با جمع‌بندی این نکات می‌توان به این واقعیت پی برد که دنیای متاورس به مراتب تاثیر عمیق‌تر و پیچیده‌تری را بر جنبه‌های مختلف تمدن بشر خواهد گذاشت.
کاربردهای متاورس را با کاربردهای MR اشتباه نگیرید!
همانطور که اشاره شد، تکنولوژیهای واقعیت تعمیم‌یافته (XR) یکی از بازوهای اصلی دنیاهای متاورسی هستند. ولی نمی‌توان کاربرد واقعیت تعمیم‌یافته را کاربرد متاورس یکی در نظر گرفت. به عنوان نمونه در حال حاضر هم از تکنولوژی واقعیت مجازی برای آموزش در حوزه‌ی پزشکی استفاده می‌شود. ولی بسیاری از منابع از این موضوع به عنوان کاربرد متاورس در حوزه‌ی پزشکی نام می‌برند که اشتباه است. در همین مثال، اگر یک استاد پزشکی در حال آموزش دانشجویانش بر بستر یک پلتفرم متاورسی باشد، می‌توان از آن به عنوان یک مثال برای کاربرد متاورس در حوزه‌ی پزشکی یاد کرد.
آیا متاورس کامل شده است؟
در واقع خیر. تمامی چیزهای که در موردشان صحبت کردم در مرحله توسعه هستند و تنها ایدهها و دورنماهایی مشخصشده برای متاورس میباشند. در خوشبینانهترین ما حدود پنج تا ده سال با نهایی و اجرایی شدن این ایدهها فاصله داریم. اما در همین مراحل ابتدایی هم هزاران و حتی میلیونها نفر از فناوری متاورس در قالب برنامهها و بازیهای کامپیوتری استفاده می کنند و کسبوکارها در آن در حال فعالیت هستند.